Wat is belangrijker: milieu of maatschappij?

De Duurzame Ontwikkelingsdoelen (Sustainable Development Goals; SDG’s) worden omschreven als “een gedeelde blauwdruk voor vrede en voorspoed voor mens en planeet”. Daarmee heeft de mensheid een centrale plek in de duurzame ontwikkeling. Er zijn iets meer maatschappelijke doelen dan milieudoelen, en die hebben ook een prominentere plaats in de lijst. Toch is het heel begrijpelijk dat duurzame beleggers denken dat het oplossen van milieukwesties een hogere prioriteit heeft dan het oplossen van maatschappelijke kwesties.

De meeste duurzame beleggingsfondsen houden nog altijd rekening met een breed scala aan ESG-kwesties. Nu de markt voor duurzaam en impactbeleggen volwassen is geworden, gaat de aandacht van beleggers wel veel meer uit naar milieukwesties (zoals klimaatverandering, waterschaarste, gezondheid van oceanen en biodiversiteit) dan naar maatschappelijke kwesties (zoals mensenrechten, arbeidsomstandigheden en toegang tot financiële diensten, onderwijs en gezondheidszorg).

Zo legt een snelle zoekactie in een van de vele databases voor duurzame en ethische fondsen een typisch patroon bloot: 12% was uitsluitend gericht op milieukwesties en slechts 3% uitsluitend op maatschappelijke kwesties. Dit patroon is niet nieuw, want MSCI lanceerde al in 2009 zijn eerste milieugerichte aandelenindex en voegde pas in 2016 een index gericht op maatschappelijke kwesties (de Women’s Leadership Index) toe aan zijn reeks ESG-indices.

Uitgifte van groene obligaties

Ook op de obligatiemarkt zagen we al in 2008 de uitgifte van de eerste ‘officiële’ groene obligatie (door de Wereldbank), waarvan de opbrengst volledig was bestemd voor milieuprojecten. De International Capital Markets Association (ICMA) introduceerde begin 2014 de principes voor groene obligaties. Slechts twee jaar later volgden de richtlijnen voor sociale obligaties, maar het volume van deze sociale obligaties viel tot 2020 volledig in het niet bij dat van groene obligaties. Pas daarna nam de uitgifte van sociale obligaties eindelijk toe, aangewakkerd door de Covid-19-pandemie. Groene obligaties blijven de gecombineerde markt voor groene/sociale/duurzame obligaties aanvoeren.

Er zijn verschillende theorieën om de populariteit van milieubeleggingen ten opzichte van maatschappelijke beleggingen te verklaren. Zo kan worden gesteld dat milieuproblemen, zoals uitstoot of watergebruik, eenvoudiger te definiëren en te meten zijn dan maatschappelijke kwesties, zoals gezondheid of welzijn. Dat maakt het voor duurzame beleggers makkelijker om milieugegevens systematisch te implementeren in hun beleggingsprocessen. Daarnaast kan het ook eenvoudiger zijn om technische oplossingen voor veel milieukwesties te vinden waarin belegd kan worden, terwijl oplossingen voor maatschappelijke problemen vaak meer afhankelijk zijn van gedragsverandering. Bovendien kan de definitie van succes uiteenlopen tussen verschillende culturen. Daarom is de milieufactor meer in trek onder thematische beleggers met belangstelling voor productimpact, vooral wanneer groene industrieën kunnen rekenen op politieke steun.

Snelheid van regelgeving

Van beleggers kunnen we zeggen dat ze het streven naar rendement als drijfveer hebben, maar voor toezichthouders is dat argument minder steekhoudend. Toch krijgt de regelgeving voor beleggingen op milieugebied sneller vorm dan die voor beleggingen in maatschappelijke kwesties. Waar duurzaam beleggen in zijn lange historie altijd gericht is geweest op een breed scala aan ESG-kwesties, was de Sustainable Taxonomy van de EU vanaf het begin in 2018 bijna volledig gericht op milieukwesties. Maatschappelijke kwesties moesten het doen met een kort stukje over de minimumnormen voor mensenrechten. Pas in 2021 werd eindelijk begonnen aan een Social Taxonomy. De aanhoudende discussie over het al dan niet combineren van de taxonomieën geeft wel aan dat zelfs de experts worstelen met de vraag waar alle beleggers tegen aanlopen: wat is de juiste balans tussen alle kwesties die schreeuwen om onze aandacht?

Toch zien we dat sommige maatschappelijke thema’s stilletjes aan momentum winnen, ook al eisen milieukwesties de schijnwerpers voor zich op. Zo is het belang van gendergelijkheid als beleggingsthema het afgelopen decennium toegenomen. In 2012 waren er slechts vijf openbare fondsen gericht op dit onderwerp en in 2019 waren dat er al meer dan 50. Daarnaast bedroeg het totale beheerde vermogen eind 2020 maar liefst USD 11 miljard.

Verband tussen milieu en maatschappij

De laatste tijd hebben beleggers in gendergelijkheid zich wat meer verdiept in het verband tussen gendergelijkheid en uitdagingen op milieugebied. Ze vroegen zich af of een beleggings- of impactstrategie gericht op gendergelijkheid wel echt zijn doelen kan realiseren als klimaatgerelateerde ongelijkheden niet worden aangepakt. De Verenigde Naties erkenden de link tussen gendergelijkheid en klimaatverandering al meer dan tien jaar geleden.

Vrouwen en meisjes zijn vaak kwetsbaarder voor de gevolgen van klimaatverandering, omdat ze een groot deel uitmaken van de arme wereldbevolking. En de kans is groter dat ze afhankelijk zijn van natuurlijke hulpbronnen bij hen in de buurt die worden aangetast door de klimaatverandering. Ze zijn minder vaak betrokken bij besluitvorming, hebben minder financiële middelen om op terug te vallen, en zijn vaker verantwoordelijk voor huishoudelijke behoeften, zoals schoon water, voedsel en brandstof. Al deze kwesties worden bemoeilijkt door de klimaatverandering, vooral in ontwikkelende landen. Maar die laatste verantwoordelijkheden zorgen er ook voor dat vrouwen een belangrijke rol spelen in de levensstijlveranderingen die nodig zijn voor aanpassing aan een veranderend milieu.

Positieve verandering afdwingen

Dit verband tussen maatschappelijke en milieufactoren bestaat in het gehele spectrum aan duurzaamheidsuitdagingen. De armste bevolkingsgroepen worden onevenredig hard geraakt door de ergste effecten van de klimaatverandering, en een goede gezondheid voor iedereen kan niet worden bereikt zonder in te zien dat klimaatverandering en toegang tot schoon water van invloed zijn op ziektepatronen. Op dezelfde manier is het uitroeien van honger onlosmakelijk verbonden met het beheren van de impact die klimaatverandering en biodiversiteit hebben op de productiviteit van de landbouw. Dus als we een duidelijk onderscheid maken tussen maatschappelijke en milieukwesties en hun relatieve belang gaan afwegen, leidt dat uiteindelijk alleen maar af van ons doel om positieve verandering af te dwingen en aantrekkelijke beleggingskansen te vinden. Een specifieke focus op milieufactoren of maatschappelijke factoren bij het beoordelen van onze beleggingskeuzes kan beleggers helpen bij de afstemming op bepaalde waarden of doelen. Maar een effectieve beleggings- of impactstrategie kan niet zonder de erkenning dat geen enkele duurzaamheidsuitdaging of -kans geïsoleerd kan worden aangepakt. Duurzame beleggers kunnen er ook voor zorgen dat maatschappelijke uitdagingen hoog op de agenda blijven staan van bedrijven, toezichthouders en regeringen, door gebruik te maken van hun stemrecht, door engagements aan te gaan en door deel te nemen aan initiatieven van de financiële industrie.